از مجوز تا ماجرا؛ فستیوال «کوچه» در بوشهر برگزار شد
فستیوال «کوچه» که طی چند سال گذشته توانسته بود جایگاهی فرهنگی و مردمی در شهر بندری بوشهر بیابد، امسال نیز قرار بود با حضور هنرمندان، فعالان فرهنگی و مردم برگزار شود. اما روند برگزاری این جشنواره در سال جاری، برخلاف سال‌های پیش، با موانع و تأخیرهای چشمگیری مواجه شد.
شب ۳۱ فروردین ماه نادره رضایی (معاون امور هنری وزارت ارشاد) در صفحه اینستاگرامش یک استوری منتشر کرد و خبر لغو فستیوال موسیقی «کوچه» بوشهر را اعلام کرد. او نوشت: «علی‌رغم دو ماه تلاش کوچه بن‌بست شد».
طبیعتا این خبر با واکنش اهالی فرهنگ وهنر حتی برخی از مقامات سیاسی مواجه شد و فاطمه مهاجرانی سخنگو دولت هم توئیتی منتشر کرد که: «احترام به شادی‌های جمعی، بخشی از نگاه دولت به زیست فرهنگی جامعه است. از استاندار محترم بوشهر برای پیگیری موضوع فستیوال کوچه قدردانی می‌کنیم. با احترام به همه دیدگاه‌ها، دستگاه‌های دولتی در چارچوب قانون و با آگاهی از مسئولیت خود در حفظ ارزش‌ها و نیز توجه به نشاط اجتماعی، تمام تلاش خود را برای حل مسئله به‌کار گرفته‌اند. امید دارم موضوع به‌زودی به نتیجه‌ی مطلوب مردم برسد.»
عاقبت محمدحسین زندویان سرپرست اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر طی گفت‌وگویی با ایسنا اعلام کرد که مجوز برگزاری این فستیوال صادر شده است و می‌تواند طبق قانون در تالار لیان برگزار شود. او گفت: «در حقیقت این فستیوال قبل‌تر اصلا مجوزی دریافت نکرده بود که بخواهد لغو شود و اکنون پس از گذراندن مراحل قانونی توانسته است مجوز برگزاری را دریافت کند؛ به هر حال باید یک مجوز صادر شود که بعدا لغو شود، البته که مجوز پس از صدور لغو نمی‌شود.»
که البته این گزاره مطرح شده از این منظر عجیب است که معاونت امور هنری وزارت ارشاد سخن از ۲ ماه تلاش داشت اما زندویان حرف از این می‌زند که اصلا مجوزی صادر نشده بود و …
فستیوال «کوچه»؛ فقط یک جشن نیست
پیش از ورود به ماجرای امسال، باید به اهمیت فستیوال «کوچه» در بافت فرهنگی و اجتماعی بوشهر اشاره کرد. این جشنواره که محور اصلی‌اش «کوچه» و زندگی روزمره مردمان جنوب است، با تمرکز بر موسیقی محلی، هنرهای نمایشی، صنایع دستی و معماری تاریخی بوشهر، سعی در احیای هویت فرهنگی این شهر داشته است. فستیوال «کوچه» فرصتی برای گفت‌وگوی بین‌نسلی، تعامل فرهنگی، و گسترش نشاط اجتماعی در فضایی غیرسیاسی و کاملاً مردمی بوده است.
برگزاری این فستیوال نه‌تنها به تقویت اقتصاد محلی (از طریق جذب گردشگر و حمایت از کسب‌وکارهای کوچک) کمک می‌کرد، بلکه موجب پیوند نسل جوان با تاریخ و فرهنگ بومی می‌شد؛ آن‌هم در زمانی که شهرهای جنوبی درگیر مهاجرت، فقر و فراموشی هستند.
صدور مجوز دیرهنگام؛ رضایت یا عقب‌نشینی؟
در نهایت، پس از روزها انتظار، مجوز برگزاری جشنواره صادر شد؛ آن هم تنها چند روز پیش از آغاز برنامه‌ها. این تصمیم دیرهنگام، گرچه باعث خوشحالی نسبی مردم شد، اما نتوانست نگرانی‌ها درباره امنیت فرهنگی و آینده جشنواره‌های مردمی را از بین ببرد.
بسیاری این صدور مجوز را نه نشانه حمایت، بلکه نوعی «عقب‌نشینی موقت» تعبیر کردند. به‌ویژه با توجه به اینکه هزینه‌های اجرایی، دعوت از مهمانان، برنامه‌ریزی‌های هنری و تبلیغات به‌شدت تحت‌تأثیر این تأخیر قرار گرفته بود. از سوی دیگر، بی‌اعتمادی نسبت به نهادهای تصمیم‌گیر نیز افزایش یافت؛ چراکه مشخص نبود این تصمیم براساس چه ضوابطی ابتدا رد و سپس پذیرفته شده است.
یامدهای بلندمدت؛ وقتی اعتماد از دست می‌رود
ماجرای فستیوال «کوچه» تنها یک نمونه از وضعیت عمومی مدیریت فرهنگی در ایران است. تکرار این‌گونه رفتارها، باعث کاهش اعتماد عمومی به نهادهای رسمی می‌شود. وقتی برگزاری یک جشن ساده فرهنگی با چنین پیچیدگی‌هایی همراه است، چگونه می‌توان انتظار داشت که جوانان و هنرمندان به مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی ترغیب شوند؟
از سوی دیگر، دخالت‌های غیررسمی و نبود شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها، فضای فرهنگی را ناامن و غیرقابل پیش‌بینی می‌کند. این مسئله نه‌تنها به برنامه‌های جاری ضربه می‌زند، بلکه موجب مهاجرت فرهنگی و ناامیدی فعالان اجتماعی از آینده‌ای بهتر می‌شود.
نیاز به سیاست فرهنگی روشن و پاسخگو
برگزاری فستیوال «کوچه» در بوشهر، اگرچه در نهایت ممکن شد، اما شیوه‌ی برخورد با آن زنگ خطری برای وضعیت فرهنگ محلی در ایران است. ضروری است که دولت و نهادهای مسئول، با تدوین سیاست‌های شفاف، ایجاد ساختارهای پاسخگو و حمایت واقعی از فعالیت‌های فرهنگی مردمی، از سرمایه‌های اجتماعی مانند فستیوال «کوچه» حفاظت کنند.
فرهنگ نیازمند ثبات، امنیت و اعتماد است؛ و اگر این سه اصل قربانی سیاست‌های سلیقه‌ای و بی‌ثبات شوند، نه‌تنها جشنواره‌ای لغو می‌شود، بلکه آینده‌ی فرهنگی یک جامعه به‌خطر می‌افتد.
خبرهای زیاددی از تلاش مسعود پزشکیان، وزیر ارشاد، وزیر کشور، معاونت هنری وزارت ارشاد و … بسیاری از فعالان فرهنگ و هنری درباره صدور این مجوز منتشر شد و بازار انواع حدس و گمان هم داغ بود اما در نهایت باید به همه کسانی که تلاش کردند تا این اتفاق سرانجام به نتیجه برسد، دست مریزاد گفت.
